حقوق دانشگاهیان

آیین ‏نامه انضباطى دانشجویان جمهورى اسلامى

(مصوب جلسه 358 شوراى‏عالى انقلاب فرهنگى مورخ 14/6/1374)

 ماده 1. تعاریف

الف) منظور از دانشگاه یا موسسه آموزش عالى، دانشگاه‌ها و موسسات و مجتمع‏هاى آموزش عالى و پژوهشى دولتى و غیردولتى است که طبق مقررات وزارتین فرهنگ و آموزش‏عالى و بهداشت و درمان و آموزش پزشکى مدرک رسمى بالاتر از دیپلم (ولو به عنوان معادل) صادر مى‏کنند که در این آیین‏نامه به آنها «دانشگاه» اطلاق مى‏شود.

ب) دانشجوى داخل: هر فردى است که در یکى از دانشگاه‌ها به صورت حضورى یا غیر حضورى به تحصیل اشتغال داشته باشد که در این آیین‏نامه به آن «دانشجو» اطلاق مى‏شود.

ج) دانشجوى وابسته: به فردى که به عنوان دانشجوى بورسیه یا ارزبگیر در یکى از دانشگاه‌هاى خارج از کشور تحصیل مى‏کند، گفته مى‏شود.

د) دانشجوى خارجى: به دانشجوى تبعه کشورهاى خارجى گفته مى‏شود که در دانشگاه جمهورى اسلامى ایران تحصیل مى‏کند.

ه) زمان تحصیل: با زمان ثبت نام اولیه در دانشگاه آغاز و با اخذ مدرک یا گواهى موقت یا انصراف یا اخراج خاتمه یافته تلقى مى‏شود.

 ماده 2. کلیات

با توجه به قداست علم و اخلاق و محیطهاى آموزشى و پژوهشى در شرع مبین و حکومت اسلامى و ضرورت دفاع و حراست از حقوق عمومى دانشجویان، دانشجو مکلف و موظف است در طول زمان تحصیل و در هر محیط اعم از دانشگاه و خارج از دانشگاه از ارتکاب هر عمل که خلاف شئون و حیثیات دانشجو اعم از دانشجوى داخل یا وابسته یا خارجى باشد، خوددارى کند.

در غیر این صورت براساس مفاد آئین نامه باوى برخورد مى‏شود.

ماده 3 . ترکیب اعضاء کمیته انضباطى بدوى دانشگاه و چگونگى انتخاب آنها

1. معاون دانشجوئى دانشگاه به عنوان رئیس کمیته انضباطى بدوى.
2. مسئول دفتر نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه یا نماینده تام‏الاختیار ایشان در صورت وجود دفتر نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه.
3. یک نفر عضو هیات علمى دانشگاه به انتخاب رئیس دانشگاه.
4. دونفر دانشجوى دانشگاه به انتخاب رئیس دانشگاه.
5. دبیر کمیته انضباطى بدوى با انتخاب رئیس کمیته بدوى بدون داشتن حق راى.

 تبصره 1. دو دانشجوى عضو کمیته انضباطى دانشگاه باید واجد شرایط زیر باشند:

• 11. حداقل نیمه اول دوره کارشناسى را به پایان رسانده باشند (موسساتى که فقط دوره کاردانى را دارند دانشجویان عضو کمیته انضباطى آنها باید وارد نیمه دوم دوره کاردانى شده باشند) و ضمنا دانشجویان دوره کارشناسى ارشد و دکترى، مشروط برآنکه تحصیلات دوره کارشناسى خود را در داخل کشور به پایان رسانده باشند از این ماده مستثنى هستند.
• 21. از حیث درسى و اخلاقى جزو دانشجویان خوب دانشگاه باشند.

 تبصره 2. کلیه اعضاء انضباطى دانشگاه باید به تقوى و تعهد و استقلال نظر شهرت داشته و متاهل و فاقد سوء سابقه باشند.

 تبصره 3. اعضاء بندهاى 3 و 4 به مدت دو سال انتخاب مى‏شوند و انتخاب مجدد آنها بلامانع است و ضمنا چنانچه اعضاء فوق در طول سه سال، سه جلسه متوالى یا 6 جلسه متناوب غیبت غیرموجه داشته یا به هر دلیل امکان حضور در جلسات کمیته انضباطى دانشگاه را به مدت بیش از 3 ماه نداشته باشند یا در صورت احراز عدم صلاحیت، رئیس دانشگاه مى‏تواند به عزل آنها و انتخاب فرد جدید اقدام کند. تشخیص موجه یا غیرموجه بودن غیبت اعضاء به عهده رئیس کمیته است.

 تبصره 4. رئیس کمیته مى‏تواند بنا به صلاحدید از افراد مطلع براى شرکت در جلسات کمیته بدون داشتن حق راى دعوت کند.

 تبصره 5. جلسات کمیته با حضور رئیس کمیته و حداقل دو عضو صاحب راى تشکیل مى‏شود و مصوبات آن با سه راى موافق قابل اجراء است.

 تبصره 6. احکام کمیته انضباطى بدوى دانشگاه با امضاء رئیس کمیته بدوى و احکام کمیته انضباطى تجدید نظر با امضاء دبیر کمیته انضباطى تجدید نظر دانشگاه ابلاغ مى‏شود.

ماده 4. ترکیب اعضاء کمیته انضباطى تجدید نظر دانشگاه[1]

1. رئیس دانشگاه به عنوان رئیس کمیته تجدید نظر.
2. مسئول دفتر نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه.
3. معاون دانشجوئى دانشگاه به عنوان دبیر کمیته تجدیدنظر.

ماده 5. ترکیب اعضاء کمیته مرکزى انضباطى دانشجویان[2]

1. معاون دانشجوئى وزارت فرهنگ و آموزش عالى یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى، حسب مورد، به عنوان رئیس کمیته.
2. مسئول دفتر نمایندگى مقام معظم رهبرى در یکى از دانشگاه‌ها به انتخاب شوراى مرکزى نمایندگان مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها و با حکم رئیس مرکزى نمایندگان مقام معظم رهبرى در دانشگاه‌ها.
3. یک نفر حقوقدان به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالى یا وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکى، حسب مورد.
4. سرپرست دبیرخانه کمیته مرکزى انضباطى دانشجویان بدون حق راى به عنوان دبیر کمیته.
5. یک نفر از اعضاء هیات علمى دانشگاه‌ها به انتخاب وزیر فرهنگ و آموزش عالى یا وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکى حسب مورد.
6. یک نفر دانشجو از میان اعضاء کمیته انضباطى دانشگاه‌ها با انتخاب و صدور حکم از سوى وزیر فرهنگ و آموزش عالى.
7. معاون دانشجوئى یکى از دانشگاه‌ها بنابه دعوت دبیر کمیته مرکزى.
8. رییس یکی از دانشگاهها بنا به دعوت دبیر کمیته مرکزی انضباطی.

 تبصره 1. مدت عضویت اعضاء منتخب 3 سال و انتخاب مجدد آنها بلامانع است.

 تبصره 2. جلسات کمیته مرکزى انضباطى با حضور 4 نفر رسمیت مى‏یابد و تصمیمات جلسه با 3 راى موافق لازم‏الاجراء است.

 تبصره 3. کمیته مرکزى انضباطى دانشجویان از نظر تشکیلاتى به وزارت فرهنگ و آموزش عالى یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى وابسته است و تحت نظر شوراى عالى انقلاب فرهنگى فعالیت مى‏کند.

 تبصره 4. رئیس کمیته مى‏تواند بنا به تشخیص و ضرورت امر از افراد مطلع براى شرکت در جلسه کمیته بدون داشتن حق راى دعوت کند.

 تبصره 5. احکام کمیته مرکزى انضباطى دانشجویان با امضاء دبیر کمیته مرکزى ابلاغ مى‏شود.

 ماده 6. حدود اختیارات و وظایف کمیته‌‏هاى انضباطى دانشگاه و کمیته مرکزى انضباطى

• الف) رسیدگى به جرایم عمومى دانشجویان (از قبیل تهدید، تطمیع، توهین، ضرب و جرح، جعل، سرقت، رشوه، اختلاس یا قتل).
• ب) رسیدگى به تخلفات آموزشى و ادارى مانند:
  • 1 ب) تقلب در امتحان
  • 2 ب) فرستادن شخص دیگرى به جاى خود در امتحان یا شرکت به جاى دیگرى در امتحان.
  • 3 ب) ارتکاب هر عملى از سوى اشخاص حقیقى یا حقوقى که موجب اخلال یا وقفه یا مزاحمت در اجراى برنامه‏هاى دانشگاه یا خوابگاه شود.
  • 4 ب) ایراد خسارات به اموال دانشگاه یا بیت‏المال.
• ج) تخلفات سیاسى:
  • 1 ج) دادن اطلاعات خلاف یا کتمان واقعیات عمد نسبت به خود یا گروهک‌هاى محارب یا مفسد یا افراد وابسته به آنها.
  • 2 ج) عضویت در گروهکهاى محارب یا مفسد یا ملحد یا هوادارى و انجام دادن هر عملى به نفع آنها.
  • 3 ج) فعالیت و تبلیغ به نفع گروهک­ها و مکاتب‏الحادى.
  • 4 ج) توهین به شعائر اسلامى یا ملى و ارتکاب اعمالى برضد نظام جمهورى اسلامى (مانند: شعار نویسى، پخش اعلامیه و…)
  • 5 ج) ایجاد بلوا و آشوب در محیط دانشگاه.
• د) تخلفات اخلاقى:
  • 1 د) استعمال مواد مخدر یا شرب خمر یا قمار یا مداخله در خرید و فروش و توزیع این‏گونه مواد.
  • 2 د) استفاده از نوارهاى ویدئویى یا صوتى یا لوحه‏هاى رایانه‏اى مستهجن یا مداخله در خرید و فروش، تکثیر، توزیع این‏گونه وسایل.
  • 3 د) عدم رعایت پوشش اسلامى یا استفاده از پوشش یا آرایش مبتذل.
  • 4 د) استفاده یا توزیع یا تکثیر کتب، مجلات، عکس­هاى مستهجن و یا آلات لهو و لعب.
  • 5 د) عدم رعایت شئون دانشجوئى.
  • 6 د) داشتن رابطه نامشروع.
  • 7 د) تشکیل یا شرکت در جلسات نامشروع.
  • 8 د) انجام عمل منافى عفت.

ماده 7 . تنبیهات[3]

• الف) تنبیهاتى که با حکم کمیته‏هاى انضباطى دانشگاه یا کمیته مرکزى انضباطى نسبت به دانشجویان مى‏تواند اعمال شود.
  • 1 الف) احضار و اخطار شفاهى.
  • 2 الف) اخطار کتبى بدون درج در پرونده دانشجو.
  • 3 الف) تذکر کتبى و درج در پرونده دانشجو.
  • 4 الف) توبیخ کتبى و درج در پرونده دانشجو.
  • 5 الف) دادن نمره 25/0 در دروس مربوط به تخلف.
  • 6 الف) محرومیت از تسهیلات رفاهى دانشگاه (از قبیل وام، خوابگاه و…).
  • 7 الف) دریافت خسارت از دانشجو در مواردى که تخلف، منجر به ایجاد ضرر و زیان به دانشگاه یا بیت‏المال شده باشد.
  • 8 الف) منع موقت از تحصیل تامدت دو نیمسال تحصیلى (با احتساب یا بدون احتساب سنوات)
  •  تبصره 1. در مواردى که کمیته انضباطى بدوى دانشگاه حکم صادر کرده و به آن حکم در موعد مشخص شده در این آیین‏نامه دانشجو اعتراض کند، تجدید نظر در حکم صادره به عهده کمیته انضباطى تجدید نظر دانشگاه خواهد بود.
  •  تبصره 2. اعمال مجدد مجازات موضوع بند 8 الف ماده 7 منوط به تایید کمیته مرکزى انضباطى خواهد بود.
• ب) تنبیهاتى که فقط باحکم کمیته مرکزى انضباطى نسبت به دانشجویان مى‏تواند اعمال شود:
  • 1 ب) منع موقت از تحصیل تا چهار نیم سال تحصیلى (با احتساب یا بدون احتساب سنوات).
  •  تبصره: چنانچه پس از اجراى حکم کمیته و در طول مدت تحصیل دانشجو، احتساب سنوات محرومیت از تحصیل مانع از فارغ‏التحصیل شدن دانشجو شود و دانشجو متعذر به عذر موجه شود، کمیته مرکزى پس از ارایه دلایل و مدارک تعذر از سوى دانشجو و بررسى، بنا به تشخیص مى‏تواند اقدام به تبدیل حکم به عدم احتساب سنوات کند.
  • 2 ب) تغییر محل تحصیل دانشجو.
  • 3 ب) تبدیل دوره تحصیلى دانشجو از روزانه به شبانه.
  • 4 ب) اخراج دانشجو از دانشگاه با حفظ حق شرکت مجدد در آزمون ورودى.
  • 5 ب) محرومیت از تحصیل در کلیه دانشگاه‌ها تا 5 سال.

 تبصره 1. در موارد ضرورى بنا به تشخیص، کمیته انضباطى دانشگاه یا کمیته مرکزى انضباطى مى‏تواند حکم به صورت ترکیبى صادر کند.(ترکیبى از 2 یا چند بند ماده 7)

 تبصره 2. رئیس دانشگاه مجاز است تا زمان رسیدگى به پرونده دانشجوى متخلف در کمیته انضباطى دانشگاه از ورود وى به دانشگاه جلوگیرى کند مشروط براینکه مدت رسیدگى به پرونده دانشجو از یک ماه تجاوز نکند و در مورد پرونده‏هائى که به کمیته مرکزى انضباطى براى رسیدگى و اعلام راى ارجاع مى‏شود، رئیس دانشگاه مجاز است از ورود دانشجو به دانشگاه تا مدت دو ماه جلوگیرى کند.(در صورت تلاقى ایام ممانعت از ورود دانشجو به دانشگاه با امتحانات پایان نیم‏سال، دانشجو مى‏تواند با تشخیص رئیس دانشگاه در امتحانات پایان نیم‏سال شرکت کند).

 تبصره 3. به منظور ممانعت از اعمال سلیقه‏هاى متفاوت در دانشگاه‌ها و در موارد تخلف مشابه، کمیته‏هاى انضباطى دانشگاه‌ها موظفند در خصوص تخلفات مشمول بندهاى 5/ج و 1/د و 2/د و 4/د و 6/د و 7/د و 8/د ماده 6 آیین‏نامه، ضمن رسیدگى و صدور حکم در محدوه اختیارات، مراتب رابراى اطلاع و احیانا اعلام نظر به کمیته مرکزى انضباطى ارسال کنند.

 تبصره 4. هرگاه دانشجویى در مکانهائى به عنوان دانشجو فعالیت داشته باشد (از قبیل سفرهاى علمى، محل­هاى کارآموزى، خوابگاه و…) مرتکب عملى شود که برحسب قوانین کشورى مستوجب کیفر باشد، کمیته انضباطى مى‏تواند ضمن رسیدگى به تخلف در حیطه این آئین نامه، موارد را براى برخورد در حیطه کارى مراجع ذى‏صلاحیت به آنها نیز ارجاع دهد. به هر حال تنها مرجع مجاز دانشگاه به انعکاس تخلف و معرفى دانشجوى خاطى به مراجع قضائى و انتظامى، کمیته انضباطى آن دانشگاه است.

 تبصره 5. هرگاه دانشجوئى در خارج از محوطه دانشگاه مرتکب عمل خلافى شود که بنابر قوانین کشورى مستوجب کیفر باشد، رسیدگى به جرم ارتکابى در چارچوب ضوابط و قوانین کیفرى و جزائى در صلاحیت مراجع قضائى است اما کمیته انضباطى مى‏تواند به موازات آن حسب ماده 7 این آئین نامه تصمیم‏گیرى کند.

 تبصره 6. تمرد دانشجو از اجراى احکام و دستوراتى که کمیته انضباطى صادر مى‏کند یا تکرار تخلف موجب تشدید تنبیه خواهد شد.

 تبصره 7. بنا به تشخیص کمیته انضباطى، موارد تخلف مى‏تواند به ولى یا سرپرست یا همسر دانشجو اطلاع داده شود.

 تبصره 8. در صورت احتمال تصحیح رفتار و عدم تکرار تخلف، کمیته‏هاى انضباطى دانشگاه و کمیته مرکزى انضباطى بنا به تشخیص مى‏تواند اجراى تمام یا بخشى از حکم را پس از اخذ تعهد به حالت تعلیق در­آورند و در صورت تکرار هر نوع تخلف، علاوه بر اعمال مجازات جرم جدید، حکم تعلیقى هم به اجراء در خواهد آمد و استفاده از موضوع این تبصره در طول مدت تحصیل دانشجو فقط یکبار مجاز مى‏باشد و اعتبار اجراى احکام تعلیقى به شرط عدم تکرار تخلف تا پایان تحصیل دانشجو است و در صورت عدم تکرار تخلف در طول مدت تحصیل، سوابق محکومیت از پرونده او خارج خواهد شد. ضمنا این تبصره بر کلیه موارد تخلف ماده 6 این آیین‏نامه شمول دارد الا در این موارد:

اعمال شنیع (زنا و لواط) – سرقت مکرر – استفاده از سلاح – عضویت یا فعالیت در گروهک­هاى ملحد، مفسد یا محارب – توزیع مواد مخدر و مشروبات الکلى.

 تبصره 9.به تخلفات دانشجویان مهمان و انتقالى، کمیته انضباطى دانشگاهى که تخلف در زمان تحصیل دانشجو در آنجا صورت گرفته است رسیدگى خواهد کرد و چنانچه در موقع اجراى حکم، دانشجو در آن دانشگاه نباشد، کمیته انضباطى دانشگاهى که محل تحصیل دانشجو است مکلف به اجراى حکم صادره خواهد شد.

 ماده 8. نحوه اعتراض کردن دانشجو به آراء صادر شده

• الف) در مورد احکامى که کمیته انضباطى بدوى دانشگاه صادر مى‏کند (بندهاى 1/الف و 2/الف – ماده 7) دانشجو مى‏تواند ظرف مدت 10 روز ادارى از تاریخ رویت حکم اولیه، اعتراض خود را به کمیته انضباطى تجدیدنظر دانشگاه ذى‏ربط تسلیم کند تا در آن کمیته تجدید نظر شود.
  •  تبصره: در مورد احکام بندهاى 1/الف و 2/الف مرجع تجدید نظر همان کمیته انضباطى بدوى است و دانشجو باید ظرف مدت 10 روز ادارى از تاریخ رویت حکم اولیه، اعتراض خود را به آن کمیته تسلیم کند تا حکم قطعى صادر شود.
• ب) در مورد تصمیماتى که کمیته مرکزى انضباطى اتخاذ مى‏کند (بندهاى الف و ب ماده 7) نحوه و مراحل صدور حکم و اعتراض دانشجو بدین ترتیب خواهد بود:
  • 1 ب) کمیته مرکزى ابتدا نظر خود را در مورد تنبیه مورد نظر که باید درباره دانشجو اعمال شود از طریق دانشگاه و یا راسا توسط حکم کتبى (حکم اولیه) به اطلاع وى مى‏رساند.
  • 2 ب) دانشجو مى‏تواند ظرف مدت دو هفته پس از ابلاغ حکم، دفاعیه خود را به کمیته مرکزى (از طریق کمیته انضباطى دانشگاه یا مستقیما به کمیته مرکزى انضباطى با ارسال رونوشت به کمیته انضباطى دانشگاه ارسال نماید).
  • 3 ب) کمیته مرکزى پس از ملاحظه دفاعیه دانشجو، حداکثر ظرف مدت یکماه حکم قطعى را صادر مى‏کند.

 تبصره 1. احکام اولیه صادره از سوى کمیته انضباطى دانشگاه یا کمیته مرکزى انضباطى به هر شکل ممکن مى‏باید تا یک­ماه پس‏از صدور به دانشجوى متخلف ابلاغ شود.

 تبصره 2. احکام اولیه با رعایت موضوع تبصره 1 ماده 8 تا زمان صدور حکم قطعى، لازم‏الاجراء نیست.

 تبصره 3. در صورتى که دانشجو به دلایل غیر موجه از اعلام رویت حکم اولیه استنکاف کند حق اعتراض از وى سلب خواهد شد (مرجع تشخیص غیر موجه بودن، کمیته انضباطى است).

 ماده 9. کلیه کمیته‏هاى انضباطى موظفند با کمیته مرکزى در ارسال پرونده و یا موارد درخواستى دیگر همکارى کنند و احکام صادره از سوى کمیته مرکزى انضباطى را اجراء کنند.

 ماده 10. رئیس دانشگاه مسئول نظارت برحسن اجراى کلیه مسائل مربوط به این آیین‏نامه در دانشگاه است.

 ماده 11. مرجع رسیدگى بدوى و نهائى به تخلفات دانشجویان وابسته، کمیته مرکزى انضباطى دانشجویان است.

 ماده 12. در صورتى که مراجع امنیتى یا قضائى تشخیص به صلاحیت یا عدم صلاحیت تحصیل دانشجوئى بدهند، باید مراتب را کتبا با ذکر نوع و میزان تخلف به کمیته مرکزى انضباطى ارسال کنند تا کمیته مرکزى انضباطى براساس موارد ارایه شده، در خصوص ادامه یا عدم ادامه یا چگونگى تحصیل دانشجو تصمیم‏گیرى کند. به هر حال مرجع تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت تحصیل دانشجویان کمیته مرکزى انضباطى است.

 تبصره 1. دانشکده‏هاى وابسته به دانشگاه‌هاى جامع و دانشکده‏هاى اقمارى سایر دانشگاه‌ها، مجاز به تشکیل کمیته انضباطى اند و وابستگى آنها به کمیته مرکزى انضباطى از طریق کمیته انضباطى دانشگاه است. مرجع تشخیص ضرورت تشکیل کمیته انضباطى در این‏گونه دانشکده‏ها کمیته انضباطى تجدید نظر دانشگاه است و صدور مجوز به عهده کمیته مرکزى انضباطى است و ترکیب اعضاء کمیته‏هاى انضباطى این‏گونه دانشکده‏ها حسب مورد باپیشنهاد رئیس دانشگاه و تایید کمیته مرکزى انضباطى انتخاب مى‏شوند.

 تبصره 2. دانشگاه‌هاى وابسته به نیروهاى مسلح کلیه تخلفات دانشجویان عضو نیروهاى مسلح خود را وفق آیین‏نامه انضباطى ‏نیروهاى مسلح مصوب مقام معظم رهبرى و فرماندهى معظم کل قوا رسیدگى خواهند کرد و در صورت محرومیت دائم دانشجو از ادامه تحصیل، مراتب رابه کمیته مرکزى انضباطى احاله مى‏کند. ادامه تحصیل این دانشجو در دانشگاه‌هاى غیر وابسته به نیروهاى مسلح پس از تایید صلاحیت ادامه تحصیل در کمیته مرکزى انضباطى، براساس ضوابط سازمان سنجش خواهد بود.

 تبصره 3. در صورت وصول گزارش، کمیته مرکزى انضباطى ابتدائا بنابه تشخیص مى‏تواند به تخلفات دانشجویان رسیدگى کند.

 ماده 13. شیوه‏نامه اجرایى این آئین نامه در ظرف مدت یک­ماه پس از تصویب در شوراى عالى انقلاب فرهنگى توسط وزارتین فرهنگ و آموزش عالى و بهداشت، درمان و آموزش پزشکى تهیه و براى اجراء به کلیه دانشگاه‌ها ابلاغ خواهد شد.

 ماده 14. این آیین‏نامه در 14 ماده و 54 بند و 30 تبصره در جلسه 14/6/74 شوراى عالى انقلاب فرهنگى تصویب شد و از تاریخ تصویب لازم‏الاجراء است و کلیه آیین‏نامه‏ها و بخشنامه‏هاى مغایر با این آیین‏نامه فاقد اعتبار است.

[1] ترکیب کامل‌تر کمیته فوق در مصوبات آینده ذکر شده است.

[2] همان.

[3] تفصیل تخلفات و تنبیهات مربوطه در شیوه‌نامه اجرایی آمده است.